Teknolojik ilerlemelerle beraber başta gıda endüstrisi olmak üzere pek çok alanda saklama yöntemleri gelişmiştir. Geleneksel kurutma yöntemlerinin yeterli olmadığı biyolojik ürünler ya da gıdalar için dondurarak kurutma yöntemi ön plana çıkmaya başlamıştır. Liyofilizasyon olarak da bilinen bu yöntem, bugün bu alanda en gelişmiş teknoloji olarak kullanılmaktadır. Bunun nedeni yöntemin son yıllarda dünyanın sağlıklı, ekonomik ve sürdürülebilir gıdaya erişmesinde uzun raf ömrü sağlamasıdır.
Günümüzde sağlıklı ve ekonomik gıdanın bulunabilmesi, bireylerin bu gıdalara ulaşabilmesi sorunu tüm dünyanın geleceğini etkileyecektir. Gıda güvencesi olarak ele alınan bu konu gelecek için endişe verici boyutlara gelebilir. Bu nedenle yazımızda liyofilizasyon yönteminin gıda güvencesi için ne kadar önemli olduğunu detaylı bir şekilde ele alacağız. Siz de dilerseniz yazımızı değerlendirebilir ve Liyolife rehberliğinde liyofilizasyon yöntemini mutfağınıza taşıyabilirsiniz.
Gıda Güvencesinde Liyofilizasyonun Önemi
Günümüzde liyofilizasyon ile gıda güvencesi kapsamında da önemli olarak değerlendirebiliriz. Peki gıda güvencesi nedir? Dünya Sağlık Örgütü, gıda güvencesini “İnsanların güvenilir, sürdürülebilir uygun fiyatlı, kaliteli, sağlıklı beslenme alışkanlığını geliştirecek besinleri satın alma ve tüketme hakkına sahip olması’’ şeklinde tanımlar.
Söz konusu kavramın ortaya çıkmasında birçok etken söz konusudur. Küresel ısınma ve iklim kriziyle beraber su kaynaklarının azalması, tarım politikalarının yetersizliği ve artan gıda fiyatları en önemli etkenler arasında sayılabilir. Bu nedenle üretilen sebze ve meyvelerin, gıda ürünlerinin yeterli bir şekilde ulaşılabilir olması saklama yöntemlerinin de geliştirilmesine neden olmaktadır. Gıdaların sağlıklı olması bakımından liyofilizasyon yönteminin önemi de burada ortaya çıkmaktadır.
Liyofilizasyon yöntemi biyolojik ürünlerin saklanmasında, cerrahi nakillerde, gıda koruma, müzecilik ve geri kazanım gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Yöntem, astronot yemeklerinden kan plazmasına ya da liyofilize ilaçlar, meyve ve sebzelere kadar birçok farklı kullanım alanı için idealdir. Bununla birlikte gelecekteki gıda kıtlığı endişelerine karşı ürünleri liyofilizasyon tekniği sayesinde 20-25 yıl raf ömrü sağlanmaktadır. Böylelikle üretilen sebze ve meyveler kayba uğramadan yıllarca saklanabilir.
Gıda Saklama Yöntemlerinin Karşılaştırılması
Geleneksel gıda saklama yöntemlerine bakıldığında farklı uygulamaların kullanıldığını görmek mümkündür. Bugüne kadar tuzlama, tütsüleme, konserve ve kurutma gibi yöntemler kullanılmıştır. Bununla birlikte en sağlıklı ve en dayanıklı gıda saklama yönteminin hangisi olduğu tartışma konusu olmuştur. En çok kullanılan yöntemler arasında yer alan 4 önemli uygulamayı inceledik ve karşılaştırma yapabilmek için sizinle paylaşıyoruz.
Konserve
Konserve, en geleneksel gıda saklama yöntemlerinden biridir. Bu yöntem için ısı uygulamasından faydalanılır. Mikroorganizmalar, toksinler ve enzimler ısı ile yok edilir. Bu şekilde yiyeceklerin bozulması engellenirken zararlı etkiler de ortadan kaldırılır.
Konserve ile muhafaza edilen yiyeceklerin dayanıklılığı merak edilen konulardan biridir. Açılmamış konservelerin 6 aydan önce tüketilmesi önerilir. Bu nedenle söz konusu yöntem, uzun raf ömrü gerektiren ürünlerde, konserveye uygun olmayan gıdalarda yetersiz kalabilir. Liyofilizasyon yöntemi ile karşılaştırıldığında en önemli fark dondurma ile kurutmanın birçok gıda için daha uygun oluşu ve raf ömrüdür.
Dondurma
Buzluk ve derin dondurucuların icat edilmesiyle beraber geleneksel saklama yöntemlerinden biri olan dondurmak da bir alternatif olarak kullanılmıştır. Bu şekilde mikroorganizmalardan kaynaklanan zararlı etkilerin minimize edildiği bilinmektedir. Bununla birlikte söz konusu yöntem, her gıdayı dondurmak için uygun değildir.
Yeniden çözdürme işlemi yapılırken oldukça dikkat edilmelidir. Uygun ortamda çözdürülmeyen gıdalar sağlık için riskli olabilir. Liyofilizasyon yönteminde dondurma çok düşük sıcaklıkta gıdanın dondurulması ve daha sonra süblimleşme etkisiyle donmamış sıvının gıdadan uzaklaştırılmasıdır. Böylelikle besinin bozulması önlenir ve sağlık için uygun hale getirilmiş olur.
Kurutma
Gıda saklama yöntemlerinden en çok bilinen uygulamalardan biri kurutma yöntemidir. Günümüze kadar gelen süreçte kurutma yönteminin de farklı şekillerde uygulandığını görebilirsiniz. İki temel kurutma yöntemi şunlardır:
- Doğal Kurutma
Bilinen en eski kurutma yöntemidir ve güneş ısısından yararlanır. Ürünün yapısındaki su miktarı güneş ısısı ile azaltılır. Doğal kurutma geleneksel olsa da bazı dezavantajları olabilir. Güneşte kurutma için geniş ve açık bir alana ihtiyaç duyulur. Açık alan; toz, böcek, kemirici gibi dış etkenlere karşı besinlerin korunmasız kalmasına neden olur. Her ürünü kurutmaya uygun olmayan bu yöntemde süreç daha uzundur. Suyun istenen seviyede azaltılması mümkün olmayabilir. Bu gibi etkenler, liyofilizasyon yönteminin daha işlevsel olduğunu ortaya çıkarmaktadır.
- Yapay Kurutma
Kurutma işlemi kontrol edilebilir alanlarda gerçekleştirilir. Besinlerdeki nemin kontrollü koşullarda uzaklaştırıldığı bu yöntem, dehidrasyon olarak bilinir. Dehidrasyon, gıdaların hacmini küçülterek taşıma kolaylığı sağlar. Bununla birlikte dondurma ile kurutma yönteminde besin değerini koruma oranı dehidrasyona göre daha yüksektir. Renk, koku ve tat bakımından kıyaslandığında liyofilizasyon daha etkili bir gıda saklama yöntemidir.
Söz konusu yöntemde meyveler, sebzelere göre daha kolay kurutulabilir. Bununla birlikte meyveler arasında da farklı kurutma yöntemleri gerekebilir. Elma, çilek, kiraz, vişne, ölçekli kayısı, şeftali ve armut gibi meyveler deneme yanılma yoluyla da olsa kolay kurutulabilir. Bununla birlikte üzüm ve benzeri meyvelerde ise koşullar değişebilir. Mumsu kabuğu nedeniyle daha etkin kurutma yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir. Liyofilizasyon, kurutmaya uygun gıdalar için oldukça geniş bir yelpazeye sahiptir.
Kurutma yöntemlerinde ortak amaç gıda ürünlerini korumak iken bu işlemler; saklama, depolama ve taşıma kolaylığı sağlamaktır. En son teknoloji ile üretilen freeze dryer cihazları bunu daha kolay ve sağlıklı hale getirmektedir.
Dondurarak Kurutma
Liyofilizasyon işlemi diğer yöntemlere göre benzersiz bir saklama yöntemi olarak karşımıza çıkar. Öncelikle liyofilizasyon sürecini bilmek gerekir. Kurutulmak istenen gıda, ilk aşamada dondurulur. Dondurma işleminden sonra ürünler, düşük basınç ve düşük sıcaklıkta süblimasyona uğrar. Sonuç olarak sıvı forma dönüşmeden gaz formuna dönüşürler. Freeze dryer cihazları da bu prensibe göre geliştirilmiştir.
Söz konusu yöntemin kullanım alanı oldukça geniştir. Evde hazırladığınız yiyecekleri acil durumlar için saklayabilirsiniz. Bahçenizden topladığınız meyve ve sebzeleri tazeliğini kaybetmeden kolayca saklayabilirsiniz. Bununla birlikte evcil hayvanlar için de mama hazırlamak mümkündür. Meyve ve sebzelerin yanı sıra hazır kahve gibi birçok yiyecek ve içecek için uygun bir yöntemdir. Diğer yöntemlere göre avantajlı olan bu yöntem, şu şekilde özetlenebilir:
- Söz konusu yöntemde en dikkat çeken unsur uzun raf ömrüdür. Uygun saklama koşulları sağlandığında 20-25 yıl raf ömrü vardır.
- Gıdaların dondurularak saklanmalarının yanı sıra en modern işleme yöntemlerinden biri olarak değerlendirilir.
- Gıdaların doğal yapısı bozulmaz ve besin içeriği korunur. En iyi gıda kurutma yöntemi deneyimi sunar.
- Diğer kurutma yöntemlerine göre zaman tasarrufu sağlar. Kısa vadede daha fazla gıdayı depolayabilir ve taşıyabilirsiniz. Hem sürdürülebilirliğe hem de ülke ekonomisine katkı sağlar.
Dondurularak Kurutulmuş Gıdaların Sağlık Açısından Değeri
Liyofilizasyon yöntemi ile en çok merak edilen sorulardan biri, dondurarak kurutmanın sağlıklı olup olmadığıdır. Freeze dry teknolojisine bakıldığında en sağlıklı yöntem olduğunu görmek mümkündür. Besin değerini %95‘in üzerinde koruyarak diğer saklama yöntemlerinden daha verimli bir sonuç sağlamaktadır.
Söz konusu yöntemde ürünlerin bozulma riski de diğerlerine göre daha düşüktür. Bu nedenle liyofilizasyon insan sağlığı için etkili bir gıda saklama yöntemidir. Üstelik bu yöntem, geliştirilen freeze dryer ürünleri sayesinde evde bile uygulanabilir hale gelmiştir.
Gıda Endüstrisinde Dondurarak Kurutmanın Geleceği
Gelecekte dünyayı bekleyen endişe verici konular arasında kuraklık ve gıda kıtlığı bulunur. Su kaynaklarının azalmasıyla gıda üretiminin de etkileneceği, gıdaya ulaşmanın zorlaşcağı günlerin sinyalini vermektedir. Halbuki üretimle elde edilen ürünlerin kayba uğramadan muhafaza edilmesi, ilerde yaşanabilecek kuraklığa ve gıda kıtlığına karşı alınabilecek etkili bir önlemdir.
Gıda endüstrisi bireylerin gıda ürünlerine ulaşmasını sağlarken ithalat ve ihracat ağıyla ülke ekonomisine de katkıda bulunur. Bu nedenle gıda endüstrisinde liyofilizasyon, en gelişmiş yöntem olarak kabul edilir ve geliştirilmeye devam etmektedir.
Liyolife sahip olduğu freeze dryer ve freeze dry ekipmanları ile gıda endüstrisi için en doğru ürünleri sunar. Siz de Liyolife ürünlerini inceleyebilir ve kendinize uygun ekipmanı tercih edebilirsiniz. Böylelikle yiyecekleri uzun süre muhafaza edebilir ve gıda güvencesi kapsamında en sağlıklı şekilde saklayabilirsiniz.
Önceki yazımıza https://liyolife.com/tr/dondurularak-kurutulmus-gidalarin-raf-omru/ linki üzerinden ulaşabilirsiniz.
